शेतकऱ्याचे जीवन आणि कोरोनाचा संघर्ष | Farmer Life in Covid
शेतकऱ्याचे जीवन
आणि
कोरोनाचा संघर्ष
| Farmer Life in Covid |
🌾 शेतकऱ्याचे दैनंदिन जीवन
भारतीय शेतकरी हा खऱ्या अर्थाने अन्नदाता आहे. त्याचा दिवस सूर्य उगवण्यापूर्वीच सुरू होतो. पहाटेच्या गारव्यात तो शेतात जातो आणि पेरणी, पाणी देणे, तण काढणे, औषध फवारणी, कापणी अशी असंख्य कामे तो मनापासून करतो.
कोरोनाच्या काळातही शेतकरी थांबला नाही. लोक घरी सुरक्षित बसले तरी शेतकरी मात्र मातीत घाम गाळत होता. कारण त्याला ठाऊक होते की देश भुकेला राहिला तर संकट दुप्पट होईल. त्याच्या जिद्दीमुळेच आपल्याला दररोज धान्य, भाजीपाला आणि फळे मिळाली.
शेतकऱ्याचे जीवन सोपे नाही. उन्हातान्हात, पावसात, थंडीतही तो आपली जबाबदारी पूर्ण करतो. आजच्या काळात शेतकऱ्याचे योगदान हे खऱ्या अर्थाने देशाचा कणा आहे.
🦠 कोरोनाचा थेट परिणाम
कोरोना महामारी आली आणि संपूर्ण देश ठप्प झाला. शाळा, कारखाने, बाजारपेठा बंद झाल्या. पण या सर्वात सर्वात मोठा फटका बसला तो शेतकऱ्यांना.
बाजारपेठा बंद असल्यामुळे शेतकऱ्यांचा माल विकला गेला नाही. भाजीपाला, फळे, फुले हे सगळं शेतातच सडून गेलं. वाहतुकीवर बंदी असल्याने माल शहरापर्यंत पोहोचला नाही. शेतकऱ्यांच्या महिनोंमहिन्याच्या मेहनतीवर पाणी फिरले.
या काळात शेतकरी सर्वात असुरक्षित झाला. उत्पादन हातात असूनही पोटापाण्यासाठी पैसा नव्हता. शेतमालाचे दर इतके खाली आले की खर्चही निघेनासा झाला. हा कोरोनाचा शेतकऱ्यांवर झालेला सर्वात कठीण परिणाम होता.
💰 आर्थिक संकट
कोरोना काळात शेतकऱ्यांसाठी सर्वात मोठं आव्हान होतं ते म्हणजे आर्थिक संकट. शेतमाल विक्रीसाठी बाजारपेठा बंद झाल्या, त्यामुळे शेतकऱ्यांना हातात पैसा मिळालाच नाही.
याचवेळी बियाणे, खतं, औषधे यांच्या किंमती मात्र वाढतच गेल्या. खर्च दुपटीने वाढला पण उत्पन्न शून्य राहिलं. बँकांचे कर्ज फेडायचं होतं, घरखर्च भागवायचा होता, पण कुठून आणायचं हा मोठा प्रश्न शेतकऱ्यांसमोर उभा राहिला.
अनेक शेतकऱ्यांना उच्च व्याजदराने सावकारांकडून कर्ज घ्यावे लागले. त्यामुळे संकट अधिकच वाढलं. या आर्थिक अडचणींमुळे काही शेतकरी मानसिक तणावाखाली गेले. खरं तर या काळात शेतकऱ्यांना सर्वात जास्त गरज होती ती आर्थिक आधाराची.
👨🌾 कामगारांची कमतरता
कोरोनाच्या काळात शेतकऱ्यांसमोर सर्वात मोठं आव्हान होतं ते म्हणजे शेतमजुरांची कमतरता. गावोगावी लॉकडाऊन लागू झाल्यामुळे स्थलांतरित मजूर आपापल्या गावी परत गेले. जे काही मजूर गावात होते त्यांनीही संपर्क टाळण्यासाठी काम करणे बंद केले.
शेतीमध्ये पेरणी, तण काढणे, निंदणी, फवारणी, कापणी यांसारखी कामे जास्त मजुरांच्या मदतीशिवाय शक्यच नाहीत. परंतु कोरोनाच्या काळात शेतकरी एकट्याने ही कामं करत होता. कधी कधी कुटुंबातील महिला, मुलं सुद्धा शेतात जाऊन मदत करत होती.
यामुळे उत्पादनात मोठी घट झाली. वेळीच निंदणी किंवा फवारणी न झाल्याने पिकं खराब झाली. तर कापणीसाठी मजुरांची उपलब्धता नसल्याने धान्य आणि भाजीपाला वाया गेला.
शेतकऱ्याच्या अंगावरचं ओझं दुपटीने वाढलं. सकाळपासून संध्याकाळपर्यंत शेतात कष्ट करूनही माल बाजारात विकला गेला नाही, हेच त्याच्यासाठी सर्वात मोठं दु:ख ठरलं.
❤️🩹 आरोग्याचा धोका
कोरोना महामारीत शेतकऱ्यांसाठी केवळ आर्थिक नव्हे तर आरोग्याचं मोठं संकट निर्माण झालं. शेतात काम करताना सोशल डिस्टन्सिंग पाळणं जवळजवळ अशक्य होतं. पाणी देणे, कापणी, भाजीपाला पॅकिंग यांसारख्या कामात अनेक मजूर जवळजवळ राहूनच काम करत होते. त्यामुळे संक्रमणाचा धोका कायम होता.
ग्रामीण भागात आरोग्य सुविधा मर्यादित होत्या. गावात रुग्णालये नव्हती, औषधे कमी पडत होती, तर कोविड टेस्टिंगसाठी जवळच्या शहरात जावे लागत होते. शेतकरी आणि मजूर यांना तपासणी व उपचार मिळणे अवघड झाले.
अनेक शेतकरी आणि त्यांच्या कुटुंबातील सदस्यांना कोरोनाची लागण झाली. काही जणांनी वेळेवर उपचार न मिळाल्याने प्राणही गमावले. त्याचवेळी लसीकरण ग्रामीण भागात उशिरा पोहोचले. यामुळे शेतकऱ्यांच्या मनात भीती वाढली.
शेतकरी हा देशाचा अन्नदाता आहे. परंतु कोरोनाच्या काळात त्यालाच स्वतःच्या जीवासाठी लढा द्यावा लागला. आरोग्याचा धोका त्याच्या आयुष्यातील सर्वात मोठं आव्हान ठरला.
🏛️ सरकारची मदत
कोरोना काळात शेतकऱ्यांच्या अडचणी कमी करण्यासाठी सरकारने विविध योजना राबवल्या. यामध्ये पीएम किसान सन्मान निधी योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांच्या खात्यावर थेट आर्थिक मदत जमा करण्यात आली. काही राज्यांनी मोफत बियाणे, खतं, वीज सवलत अशा सुविधा दिल्या.
तसेच कर्ज पुनर्गठन योजना आणली गेली, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना हप्ते भरण्यासाठी थोडा वेळ मिळाला. काही शेतकरी गटांना माल विक्रीसाठी विशेष परवाने देण्यात आले, जेणेकरून ते थेट बाजारपेठेत किंवा शहरात जाऊन आपला माल विकू शकतील.
ग्रामीण भागात लसीकरण शिबिरे आयोजित करण्यात आली. शेतकरी आणि मजूर वर्गाला आरोग्य सुविधा मिळवून देण्यासाठी आरोग्य कर्मचारी गावोगावी पोहोचले. यामुळे शेतकऱ्यांमध्ये थोडा आत्मविश्वास निर्माण झाला.
तथापि, अनेक शेतकऱ्यांपर्यंत ही मदत पुरेशी पोहोचली नाही. शेतमालाला योग्य भाव, वाहतूक सुविधा, आणि दीर्घकालीन आर्थिक संरक्षण मिळणं अजूनही आवश्यक आहे. तरीही कोरोनाच्या कठीण काळात सरकारची ही मदत शेतकऱ्यांसाठी थोडासा दिलासा ठरली.
💪 शेतकऱ्यांची जिद्द
कोरोना महामारीत सर्वच क्षेत्रं ठप्प झाली होती, पण शेतकरी खचला नाही. त्याला ठाऊक होतं की तोच देशाचा अन्नदाता आहे. त्यामुळे भीती, संकट, आर्थिक अडचणी असूनही शेतकरी मातीत घाम गाळत राहिला.
काही शेतकऱ्यांनी थेट ग्राहकांशी संपर्क साधला. भाजीपाला आणि फळांची घरपोच विक्री सुरू केली. अनेकांनी सोशल मीडियाचा उपयोग करून ऑनलाइन गट तयार केले आणि त्यातून थेट विक्री केली. यामुळे शेतकऱ्यांना बाजारपेठेचा पर्याय मिळाला.
काही गावांमध्ये शेतकऱ्यांनी एकत्र येऊन स्थानिक बाजार भरवले. शेतकऱ्यांनी स्वतःची वाहने वापरून शहरात जाऊन माल विकला. ही जिद्दच होती ज्यामुळे शेतकऱ्यांनी संकटातही नवीन मार्ग शोधले.
शेतकऱ्याच्या या जिद्दीमुळे कोरोनाच्या कठीण काळातही देशात अन्नधान्याची कमतरता जाणवली नाही. खरं तर शेतकऱ्याची जिद्दच भारताच्या जीवनवाहिनी ठरली.
🔄 कोरोनानंतरचे बदल
कोरोना महामारीने शेतकऱ्यांना खूप काही शिकवलं. या काळात शेतकऱ्यांना समजलं की फक्त पारंपरिक शेतीवर अवलंबून राहणं धोकादायक आहे. भविष्यातील संकटांना तोंड देण्यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर आवश्यक आहे.
अनेक शेतकऱ्यांनी ऑनलाइन विक्रीचे मार्ग शोधले. सोशल मीडिया, व्हॉट्सअॅप ग्रुप, वेबसाइट्स यांच्या मदतीने थेट ग्राहकांशी संपर्क साधला. यामुळे मधले दलाल कमी झाले आणि शेतकऱ्यांना चांगला भाव मिळू लागला.
कोरोनानंतर कोल्ड स्टोरेज, प्रक्रिया उद्योग, आणि शेतमाल साठवणूक यांची गरज ठळकपणे समोर आली. पिकं सडून जाण्यापासून वाचवण्यासाठी सरकारी गुंतवणूक आणि खाजगी भागीदारी महत्त्वाची असल्याचं शेतकऱ्यांना जाणवलं.
या संकटातून एक महत्त्वाचा बदल घडला तो म्हणजे शेतकरी अधिक जागरूक झाला. तो आता आपल्या हक्कांसाठी लढायला तयार आहे, नवीन बाजारपेठा शोधायला उत्सुक आहे आणि शाश्वत शेतीकडे वळण्याचा प्रयत्न करतो आहे.
👥 सामाजिक परिणाम
कोरोनामुळे शेतकऱ्यांच्या जीवनावर फक्त आर्थिक किंवा आरोग्याचा परिणाम नाही, तर सामाजिक परिणाम सुद्धा गंभीर ठरले. गावातील शाळा बंद झाल्यामुळे मुलांचे शिक्षणावर मोठा परिणाम झाला. ऑनलाइन शिक्षण उपलब्ध नसल्यामुळे ग्रामीण भागातील विद्यार्थी मागे राहिले.
शेतकरी कुटुंबातील सदस्य रोज शेतात काम करत असल्याने सामाजिक जीवनावरही परिणाम झाला. सण, विवाह, उत्सव यांसारख्या कार्यक्रम रद्द झाले, गावकरी एकत्र येऊ शकले नाहीत.
कोरोना काळात मानसिक ताण, चिंता, आणि असुरक्षिततेची भावना शेतकऱ्यांमध्ये वाढली. एकाकीपणा आणि सामाजिक अंतर त्यांच्या जीवनात खोलवर अनुभवला गेला. त्याचबरोबर एकमेकांना मदत करण्याची भावना आणि गावकरी समुदायाची एकजूट देखील दिसून आली.
या अनुभवातून शेतकऱ्यांना समजले की सामाजिक नेटवर्क आणि समुदायाची ताकद महत्त्वाची आहे. भविष्यातील संकटांना सामोरे जाण्यासाठी सामाजिक एकजूट, समन्वय आणि तंत्रज्ञानाचा वापर गरजेचा आहे.
📝 निष्कर्ष
कोरोना महामारीत शेतकऱ्यांनी दाखवलेली जिद्द आणि संघर्ष खरोखरच प्रेरणादायी आहेत. शेतकरी हा देशाचा खरा अन्नदाता आहे. त्याच्या कष्टामुळेच प्रत्येक घरात अन्न पोहोचते, भूक भागते आणि जीवन सुरळीत चालते.
कोरोनाच्या काळात आलेले आर्थिक, आरोग्य व सामाजिक आव्हाने यामुळे शेतकऱ्यांना नवीन तंत्रज्ञान, ऑनलाइन बाजारपेठ, आधुनिक शेती आणि सरकारी मदतीच्या योजनांची गरज याची जाणीव झाली. शेतकऱ्यांनी संकटाचा सामना करत नवनवीन उपाय शोधले.
या अनुभवातून शिकायला मिळाले की, भविष्यातील कोणतीही महामारी शेतकऱ्यांसाठी कमकुवत ठरू नयेसततची मदत, प्रशिक्षण आणि योग्य बाजारपेठ आवश्यक आहे. शेतकऱ्यांचा आत्मविश्वास, मेहनत आणि जिद्दच आपला देश मजबूत ठेवते.
शेवटी म्हणता येईल की, शेतकऱ्यांचे जीवन आणि कोरोनाचा संघर्ष आपल्याला शिकवतो की आमच्या अन्नदात्यांचा आदर करणे, त्यांना मदत करणे आणि सतत प्रेरित करणे आपले कर्तव्य आहे. त्यांचे यश, आपले यश आहे.
Hi friends, I am a farmer. My life is very hard. I do not sleep late at night because I work hard all day. I do not get much compensation in the way I harvest. My life has been a struggle because of where I can get the education.
Join Our WhatsApp Channel
टिप्पण्या