वेध सह्याद्रीचा लळींग किल्ला

  वेध सह्याद्रीचा लळींग  किल्ला

वेध सह्याद्रीचा लळींग  किल्ला

https://farmersf.blogspot.com/2020/05/blog-post_14.html?m=1
वेध सह्याद्रीचा लळींग  किल्ला

वेध सह्याद्रीचा लळींग  किल्ला

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
               *🚩वेध सह्याद्रीचा🚩*
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
                    *लळींग  किल्ला*
➖➖➖➖🚩🚩🚩➖➖➖➖
🔴 महाराष्ट्रातील ऐतिहासिक घराण्यांमध्ये खान्देशातील *‘फारूकी’* घराणे एक मोठे. या घराण्याने या प्रदेशावर तब्बल पाचशे वर्षे राज्य केले. या घराण्याची काही काळ *राजधानी असलेला हा दुर्ग लळींग!*
*धुळय़ाहून* नऊ किलोमीटरवर हा किल्ला. पायथ्याशीच लळींग नावाचेच छोटेसे गाव.

🟡 गावात गेल्याबरोबर,गावचा पाठीराखा असलेला लळींग लक्ष वेधून घेतो. विशेषत: त्याचे ते तटावरील *कमानींचे बांधकाम* तळातून अधिकच गूढ वाटू लागते.

🟣 लळींग हे गावही गडाएवढेच प्राचीन! या गावातही इतिहासाचे काही धागेदोरे दडलेले आहेत. गावातील महादेवाचे मंदिर *हेमाडपंती.* चांगले हजारएक वर्षे प्राचीन!

🟢 मंदिरामागची किल्ल्याकडे जाण्याची वाट चालू होते. थोडे अंतर चालून गेल्यावर किल्ल्याच्या साधारणत: अर्ध्या तासाच्या चढाईनंतर दगडात बनवलेल्या काही पाय-या लागतात. त्या चढून गेले की, पुढे डाव्या व उजव्या अशा दोन्ही बाजूंना जाण्यासाठी रस्ते आहेत. डाव्या बाजूचा *रस्ता हा फसवा* आहे. तो चुकीचा मार्ग दर्शवतो. हा रस्ता तटबंदीच्या बाहेरच्या बाजूने जातो. उजव्या बाजूचा रस्ता खालच्या तटबंदीकडून थेट मुख्य दरवाजाकडे जातो.

🟡 याच वाटेमध्ये चार-पाच *कातळात* कोरलेली दालने दिसून येतात. पाणी साठवण्यासाठी वा राहण्यासाठी या गुहांचा वापर होत असावा.

🔵 या वाटेवरच पुढे एक बुलंद बुरुज. यावर तोफेसाठीचा गोल कट्टा दिसतो. हे सारे पाहात पुन्हा प्रवेशद्वारापासून डाव्या हातास निघावे. सुरुवातीला काही खोदीव हौद दिसतात. पुढे टेकडीलगत *चुन्यात बांधलेले*  तेला-तुपाचे रांजण येतात. गडावर जसे दारूगोळय़ाचे, धान्याचे कोठार, पाण्याचे हौद, तसेच हे तेला-तुपाचे रांजण! गडकोट ही कायम संघर्षांची -युद्धाची भूमी. अशा या युद्धभूमीवर मग जखमींच्या उपचारासाठी शुद्ध तेला-तुपाचे साठे ठेवावे लागतात. लळींगच्या टेकडीभोवती दक्षिण अंगास काही टाक्या खोदलेल्या आहेत.

🔴 पूर्व- पश्चिम गेलेल्या गाळणा टेकड्यांवर किल्ले लळिंग च  समुद्र सपाटीपासूनची *उंची 593* मीटर आहे.13 व्या शतकात फारुकी राजवटीत हा किल्ला अत्यंत महत्त्वाचा होता. त्यानंतर मोगल, निजाम, मराठे आणि इंग्रजांनी किल्ल्यावर राज्य केले. दुर्गस्थापत्यात मोगल शैलीचा वापर केलेला दिसून येतो.

🟡 इ.स.१७५२ मध्ये श्रीमंत सुभेदार *मल्हारराव होळकर(प्रथम)* व मराठी सैन्याने भालकीच्या युद्धात निजामाचा पराभव केल्यानंतर हा किल्ला होळकर साम्राज्याच्या अंतर्गत आला . त्यामुळे मराठी साम्राज्यात श्रीमंत सुभेदार मल्हारराव होळकरांच्या(प्रथम) अधिपत्याखाली लळिंगचा कारभार चालत असे. *हा किल्ला होळकर साम्राज्याच्या अंतर्गत मराठी सत्तेचा अंतहोई पर्यंत म्हणजेच इ.स. १८१८ पर्यंत होता* त्यानंतर लळिंग इंग्रजांच्या ताब्यात गेला व संपत्तीच्या प्राप्तीसाठी त्यांनी बरीच नासधूस केली. हा किल्ला १३ व्या शतकात फारुकी राजांनी बांधला आहे.

*🔴 गुहा -* पाणी साठवण्यासाठी वा राहण्यासाठी गुहांचा वापर होत असावा. सध्या ती पूर्णपणे कोरडी पडली आहेत. मात्र पावसाळी मोसमात त्यात ब-यापैकी पाणी भरले जात असावे.

*🟢 व्यघ्रशिल्प -* ही टाकीसदृश गुंफा मागे पडल्यावर आपण चालत या किल्ल्याच्या मुख्य दरवाजापाशी येऊन पोहोचतो. सध्या तो पूर्णपणे भग्न अवस्थेत आहे. दरवाजाच्या उजव्या बाजूला एक व्याघ्रशिल्प कोरलेले दिसते.

*🟡 तटबंदी -* येथून वर गेल्यावर उजव्या बाजूला गडाची तटबंदी दिसून येते .आपण गडाच्या माथ्यावर पोहोचलेलो असतो. गड पायथ्यापासून चढताना सतत एक सज्जाची कमानीयुक्त भिंत दिसत राहते. ही भिंत याच ठिकाणी दृष्टीस पडते. विटांचा व चुन्याचा वापर करून ती उभी केलेली आहे.

*🚩 ध्वजस्तंभ -* समोरच नव्याने ध्वजस्तंभ उभारलेला आहे. त्याच्या पलीकडून मुंबई-आग्रा महामार्ग व धुळे शहराचे दर्शन होते. वातावरण स्वच्छ असताना सोनगीरचा किल्लाही येथून दिसतो.

*🔵 कातळात कोरलेली पाण्याची टाकी -* तटबंदी पाहून पुन्हा प्रवेशद्वारापाशी आल्यावर डाव्या बाजूच्या वाटेने किल्ल्याच्या दुस-या भागाकडे जाता येते. रस्त्यात कातळात तयार केलेली एक पाण्याची टाकी आहे. त्यात उन्हाळ्याच्या ब-याच काळापर्यंत पाणी साठलेले असते. परंतु हे पाणी मात्र पिण्यायोग्य नाही. पुढच्या भागात व किल्ल्याच्या मुख्य पठारावर आणखी काही पाण्याची टाकी कातळात तयार केल्याची दिसतात.

*🔴 पठार -* पठारावर मध्येच काहीसा उंचवटा आहे. काही ठिकाणी राहत्या घरांचे पडीक अवशेष नजरेस पडतात. या पठाराच्या चहुबाजूंनी तटबंदी बांधलेली आहे.

*🟡 गुहा -* मध्य टेकाडाच्या पोटात काही गुहा खोदलेल्या आहेत. अशा गुहांची संख्या मात्र या किल्ल्यावर बरीच दिसून येते.

*🟣 दारूची कोठरं -* समोरच एक दारू कोठाराची इमारत दृष्टीस पडते. त्याच्या मागच्या बाजूला पाण्याचा मोठा खंदक व तीन-चार टाकी आहेत.

*🚩 दुर्गामातेचे मंदिर -* समोरच दुर्गा मातेचे एक छोटेखानी मंदिर आहे. लळिंगच्या किल्ल्यावर कधी राहण्याची वेळ आली तर या मंदिराचा वापर करता येतो. परंतु, येथे केवळ दोनच जण राहू शकतात.

*🔴 भुयार -* समोरील पाण्याच्या टाक्यांना लागून एक कुंड आहे. त्यातही पाणी साठलेले असते. किल्ल्यावर येणारे मेंढपाळ जनावरांना पाणी पाजण्यासाठी या कुंडाचा वापर करतात. मंदिराच्या मागील बाजूस पुन्हा काही कोरलेल्या गुहा दिसून येतात. या गुहांनी बरीच मोठी जागा व्यापलेली आहे. *एका गुहेपाशी एक भुयार आहे.* हे भुयार थेट गडाच्या *गुप्त दरवाजापाशी* येऊन मिळते. या दरवाजापासून खाली कातळात कोरलेले पाण्याचे टाके आहे. खाली उतरल्यावर उजव्या बाजूला एक वाट जाते. वाटेत देवीचे एक पडके मंदिर दिसते. येथूनच लळिंगच्या मुख्य माचीकडे वाट जाते. किल्ल्याच्या मुख्य बुरुजावरूनही ही माची स्पष्ट दिसून येते.

*🔵 तलाव -* माचीवर एक पाण्याचा भव्य तलाव आहे. समोरच एका घुमटीच्या खाली पाण्याची दोन टाकी आहेत. माचीचा परिसर पाहून झाल्यावर दुस-या बाजूची वाट पुन्हा किल्ल्याच्या मुख्य दरवाजाकडे जाते. येथून पुन्हा खाली मार्गस्थ होता येते. लळिंगचा किल्ला समुद्रसपाटीपासून सुमारे १९४५ फूट उंच असल्यामुळे तो सर करताना वा उतरताना थकवा कधी जाणवत नाही.

🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩
़ओ

https://farmersf.blogspot.com/2020/05/daily-use-for-english25.html?m=1

टिप्पण्या

या ब्लॉगवरील लोकप्रिय पोस्ट

Pronoun words 👉 What is Pronoun? Definition, Types & Examples in Marathi and English

"🔖 पहिली ते आठवी अकारिक मूल्यमापन चाचणी 2025 | सर्व विषयांचे PDF डाऊनलोड लिंक एकत्र!"